چنانچه می دانید غزوات معمولا به جنگها و یا سفرهای جنگی گفته می شود که رسول خدا (ص) در آنها شرکت می کرد و به همراه مسلمانان می رفت، و سرایا-  جمع سریّه-  به مأموریت های جنگی و اعزام نیرو از طرف آن حضرت که خود در آن مأموریت ها شرکت نداشت گفته می شود.

و البته در مورد شماره غزوات و سرایا و همچنین ترتیب آنها از نظر تاریخ وقوع و انجام آن، در روایات و کتاب ها اختلاف است، مثلا مسعودی عدد غزوات را بیست و شش غزوه ذکر کرده در صورتی که دیگران عموماً آنها را بیست و هفت غزوه دانسته اند.

و در مورد سرایا این اختلاف بیشتر است، زیرا ابن اسحاق آنها را سی و هشت سریّه ذکر کرده در صورتی که طبری چهل و هشت دانسته و از برخی شصت وشش سریّه نقل شده، و نویسنده محقق و معاصر مرحوم دکتر آیتی در کتاب تاریخ پیامبر اسلام تا هشتاد و یک سریّه ذکر کرده که ما عین نوشته ایشان را در اینجا برای شما می آوریم:

نام و ترتیب تاریخی غزوه های رسول خدا (ص)

1-    غزوه «ودّان» معروف به غزوه «ابّواه»-  ماه صفر سال دوم.

2-    غزوه «بَواط» در ناحیه «رضوی»-  ربیع الاول سال دوم.

3-    غزوه «عشیره» از «بطن ینبع»-  جمادی الاولی سال دوم.

4-    غزوه «بدر اولی» یعنی غزوه «سفوان» جمادی الآخره سال دوم.

5-    غزوه «بدر کبری»-  17 رمضان سال دوم.

6-    غزوه بنی «سلیم» تا سرزمین «کدر»-  شوال سال دوم.

7-    غزوه «بنی قینقاع»-  شوال سال دوم.

8-    غزوه «سویق» تا سرزمین «قرقرة الکدر»-  ذی الحجة سال دوم.

9-    غزوه «غطفان» یعنی غزوه «ذی امر» در سرزمین نجد-  محرّم سال سوم.

10-           غزوه «بحران» که معدِنی است در حِجاز، در ناحیه «فرع»-  ربیع الآخر سال سوم.

11-           غزوه «احد»-  شوال سال سوم.

12-           غزوه «حمراء الاسد»-  شوال سال سوم.

13-           غزوه «بنی نضیر»-  ربیع الاول سال چهارم.

14-           غزوه «ذات الرّقاع» در سرزمین «نخل»-  جمادی الاولی سال چهارم.

15-           غزوه «بدر آخره»، «بدر الوعد»، «بدر الصّفراء»-  شعبان سال چهارم.

16-           غزوه «دومة الجندل»-  ربیع الاول سال پنجم.

17-           غزوه «خندق»، «احزاب»-  شوال سال پنجم.

18-           غزوه «بنی قریظه»-  ذی قعده و ذی حجه سال پنجم.

19-           غزوه «بنی لحیان»، غزوه «عسفان» بر سر طائفه «هُذیل»-  جمادی الاولی سال ششم.

20-           غزوه «ذی قرد»، غزوه «غابه»، غزوه «فزع»-  جمادی الاولی سال ششم.

21-           غزوه «بنی المصطلق»، غزوه «مریسیع» بر سر خزاعه-  شعبان سال ششم.

22-           غزوه «حدیبیه»-  ذی قعده سال ششم.

23-           غزوه «خیبر»-  محرم سال هفتم. «عمرة القضاء»-  ذی قعده سال هفتم.

24-           غزوه «فتح مکه»-  رمضان سال هشتم.

25-           غزوه «حنین»-  شوال سال هشتم.

26-           غزوه «طائف»-  شوال سال هشتم.

27-           غزوه «تبوک»-  رجب سال نهم.

ابن اسحاق در سیره، و طرسی در اعلام الوری می نویسند: کار رسول خدا در عزوه های بدر، احد، خندق، قریظه، مصطلق، خیبر، فتح، حنین، و طائف با دشمن به جنگ کشید. اما مسعودی به جای «مصطلق»، «تبوک» را نوشته است.

نام و ترتیب تاریخی سریّه های رسول خدا (ص)

نام و ترتیب تاریخی سریّه ها بر حسب آنکه نگارنده بر آنها دست یافته به قرار زیر است:

1-    سریه «حمزة بن عبدالمطلب» به ساحل دریا، در ناحیه «عیص»-  سال دوم بعد از غزوه ابواء.

2-    سریه «عبیدة بن حارث بن مطلب» به پائین تر از «ثنیة المرة»-  سال دوم بعد از غزوه ابواء.[1]

3-    سریه «سعد بن ابی وقاص» به «حرار» آبگاهی در «جحفه»-  بعد از سریه حمزه سال دوم.

4-    سریه «عبد الله بن جحش» به «نخله»-  در ماه رجب، بعد از بدر اولی.

5-    سریه «عمیر بن عدی»[2] برای کشتن «عصماء» دختر «مروان»-  رمضان سال دوم.

6-    سریه «سالم بن عمیر» برای کشتن «ابی عفک»-  شوال سال دوم.

7-    سریه «محمد بن مسلمه» برای کشتن «کعب بن اشرف»-  ربیع الاول سال سوم.

8-    سریه «زیدبن حارثه» به «قرده»-  جمادی الآخره سال سوم.

9-    سریه «مرثد بن ابی مرثد غنوی» سریه «رجیع»-  صفر سال چهارم.[3]

10-      سریه «منذر بن عمرو» سریه « بئر معونه» صفر سال چهارم.[4]

11-      سریه «ابو سلمه بن عبد الاسد» به سرزمین «قطن»-  محرم سال چهارم.

12-      سریه «عبدالله بن انیس» جهنی برای کشتن «سفیان بن خالدبن نبّیح هذلی لحیانی»-  محرّم سال چهارم.

13-      سریه «عمرو بن امیه ضمری» و «سلمة بن اسلم بن حریش» به مکه بر سر «ابوسفیان»-  سال چهارم.[5]

14-      سریه «ابو عبیده بن جراح» به «سیف البحر»-  ذی الحجّه سال پنجم.[6]

15-      سریه «عبدالله بن عتیک» برای کشتن «ابو رافع سلام بن ابی الحقیق»-  رمضان سال ششم.

16-      سریه «محمدبن مسلمه» به «قرطاء»[7] بر سر «بنی بکر بن کلا»-  محرم سال ششم.

17-      سریه «عمر بن خطّاب» از غزوه لحیان بر سر قاره-  ربیع الاول سال ششم.

18-      سریه «هلال بن حارث مزنی» از غزوه لحیان بر سر «بنی حارث بن کنانه»-  ربیع الاول سال ششم.

19-      سریه «بشر بن سوید جهنی» از غزوه لحیان بر سر «بنی حارث بن کنانه»-  ربیع الاول سال ششم.

20-      سریه «سعد بن عباده جهنی» به غمیم-  ربیع الاول سال ششم.

21-      سریه «عکاشه بن محصن اسدی» تا «غمر» آبگاهی از بنی اسد-  ربیع الاول سال ششم.

22-      سریه «محمد بن مسلمه» به «ذی القصه» بر سر «بنی ثعلبه» و «بنی عوال»-  ربیع الآخر[8] سال ششم.

23-      سریه «ابو عبیدة بن جراح» به «ذی القصه» بر سر «بنی ثعلبه» و بنی عوال-  ربیع الآخر سال ششم.

24-      سریه «ابوعبیده بر جرّاح» به «ذی القصّة» در راه عراق[9]-  ربیع الآخر سال ششم.

25-      سریه «زید بن حارثه» به «جموم» سرزمین «بنی سلیم»[10]-  ربیع الآخر سال ششم.

26-      سریه «زید بن حارثه» به عیص-  جمادی الاولی سال ششم.

27-      سریه «زید بن حارثه» به طرف[11]-  جمادی الآخر سال ششم.

28-      سریه «زید بن حارثه» به «حسمی» بر سر جذام-  جمادی الآخره سال ششم.

29-      سریه «زید بن حارثه» به «مدین»[12].

30-      سریه «زید بن حارثه» به «وادی القری» بر سر «ام قرفه»-  رجب سال ششم.

31-      سریه «علی بن ابی طالب» به «فدک» بر سر «سعد بن بکر» شعبان سال ششم.

32-      سریه «عبدالرحمن بن عوف» به «دومة الجندل» بر سر «بنی کلب»-  شعبان سال سوم.

33-      سریه «ابوعبیده بن جرّاح» به دو کوه «اجأ» و «سلمی»[13].

34-      سریه «زید بن حارثه» به «وادی القرّی»-  رمضان سال ششم.

35-      سریه «عبدالله بن رواحه» به «خیبر»[14].

36-      سریه «عبدالله بن رواحه» به «خیبر» بر سر «یسیر بن رزام یهودی»-  شوال سال ششم.

37-      سریه «کرزبن جابر فهری» به «ذی الجدر»-  شوال سال ششم.

38-      سریه «عمر بن خطاب» به «تربه»-  شعبان سال هفتم.

39-      سریه «ابوبکر» به «نجد» بر سر «بنی کلاب»-  شعبان سال هفتم.

40-      سریه «بشیر بن سعد» به «فدک» بر سر «بنی مره»-  شعبان سال هفتم.

41-      سریه «زبیر بن عوام» به «فدک» بر سر «بنی مره».

42-      سریه «غالب بن عبدالله لیثی» به «میفعه» بر سر «بنی ثعلبه»، و «بنی عوال»-  رمضان سال هفتم.

43-      سریه «بشیر بن سعد» به «یمن» و «جبار» در ناحیه خیبر[15]-  در شوال سال هفتم.

44-      سریه «ابن ابی العوجاء» بر سر «بنی سلیم»-  ذی الحجّه سال هفتم.

45-      سریه «عبدالله بن ابی حدرد اسلمی» به «غابه»-  ذی حجّه سال هفتم.

46-      سریه «محیصة بن مسعود» به ناحیه فدک-  ذی حجّه سال هفتم.

47-      سریه «عبدالله بن ابی حدرد» به «اضم»-  ذی حجّه سال هفتم.

48-      سریه «غالب بن عبدالله لیثی» به «کدید» بر سر «بنی ملوّح»[16]-  صفر سال هشتم.

49-      سریه «غالب بن عبدالله لیثی» به «فدک» بر سر «بنی مرّه»-  صفر سال هشتم.

50-      سریه «کعب بن عمیر غفاری» به «ذات اطلاح» از سرزمین شام-  ربیع الاول سال هشتم.

51-      سریه «شجاع بن وهب اسدی» به «سیّ» آبی از «ذات عرق» ربیع الاول سال هشتم.

52-      سریه «عییینة بن حصن فزاری» بر سر «بنی العنبر».

53-      سریه «قطبة بن عامر بن حدیده» به «تباله» بر سر قبیله «خثعم» بعد از سریّه شجاع بن وهب.

54-      سریه «مؤته»-  جمادی الاولی سال هشتم.

55-      سریه «عمرو بن عاص»، سریه «ذات السلاسل» آبی در آنطرف وادی القری بر سر «بلیّ» و «قضاعه» جمادی الآخره سال هشتم.

56-      سریه «ابو عبیده جراح» سریه «خبط» بر سر «جهینه»-  رجب سال هشتم.

57-      سریه «ابو قتادة بی ربعی انصاری» به «خضره» از سرزمین نجد، مسکن محارب بر سر «غطفان» شعبان سال هشتم.

58-      سریه «ابو قتاده» به «بطن اضم» رمضان سال هشتم[17].

59-      سریه «خالد بن ولید» برای ویران کردن بتخانه «عزّی»[18].

60-      سریه «ابو عامر اشعری» به «اوطاس»-  بعد از حنین[19].

61-      سریه «عمرو بن عاص» به «رهاط» برای ویران کردن بتخانه «سواع»-  رمضان سال هشتم.

62-      سریه «سعد بن زید اشهلی» به «مشلّل» برای ویران کردن بتخانه «مناة»-  رمضان سال هشتم.

63-      سریه «خالد بن سعید بن عاص» به «عرّنه»-  رمضان سال هشتم.

64-      سریه «هشام بن عاص» به «یلملم»-  رمضان سال هشتم.

65-      سریه «طفیل بن عمرو دوسی» برای خراب کردن بتخانه «ذی الکفین» بت «عمرو بن حممه دوسی»-  شوال سال هشتم.

66-      سریه «غالب بن عبدالله» بر سر «بنی مدلج» (بعد از فتح مکه).

67-      سریه «عمرو بن امیّه» بر سر «بنی الهذیل»[20]-  بعد از فتح مکه.

68-      سریه «عبد الله بن سهیل بن عمرو» بر سر «بنی معیص» و «محارب بن فهر»-  بعد از فتح مکه.

69-      سریه «خالد بن ولید» بر سر «بنی جذیمه».

70-      سریه «ضحّاک بن سفیان کلابی» بر سر «بنی کلاب»-  ربیع الاول سال نهم.

71-      سریه ای که «ثمامة بن اثال حنفیّ» را اسیر کرد[21].

72-      سریه «علقمة بن مجزّز مدلجی» به بندر «شعیبه» ربیع الآخر سال نهم.

73-      سریه «عکّاشة بن محصن اسدی» به جِناب: سرزمین عذره و بلیّ[22] ربیع الآخر سال نهم.

74-      سریه «علی بن ابی طالب» برای خراب کردن بتخانه «فلس» از «بنی طیّ» ربیع الآخر سال نهم.

75-      سریه «خالدبن ولید» به «دومة الجندل» بر سر «اکیدر بن عبدالملک»-  ربیع الآخر سال نهم.

76-      سریه «خالدبن ولید» بر سر بنی حارث بن کعب-  ربیع الاخر یا جمادی الاولی سال دهم.

77-      سریه «اسامة بن زید» به «ابنی» از ناحیه «بلقا»-  صفر سال دهم.

78-      سریه «خالدبن ولید» بر سر «بنی عبد المدان»در نجران[23]-  ربیع الاول سال دهم.

79-      سریه «علی بن ابی طالب» به یمن[24]-  رمضان سال دهم.

80-      سریه «خالد بن ولید» به یمن[25].

81-      سریه «اسامة بن زید» به سرزمین «بلقاء» و «اذرعات» و «موته»-  صفر سال یازدهم.

82-      متفرقه: سریه «بنی عبس»[26].

و البته باید دانست که ایشان طبق عقیده ابن اسحاق آنها را نقل کرده وگرنه بر طبق عقیده واقدی برخی از این غزوات و سرایا در سال اول هجرت بوده.

ادامه دارد

حجة الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی