اَسیر

اسـیـر درلغـت بـه مـعـنـاى گـرفـتـارشـده در جـنـگ اسـت جـمـع آن اءَسرىُ و اءسراء واسارى است . (32)

در اصطلاح دشمنى است که در حال جنگ یا پس از آن گرفتار شده است .

احکام اسیران کفار و مشرکان

اسیران بر دو قسم تقسیم مى شوند: مردان و زنان

1 ـ زنان ، به مجرد دستگیرى مملوک و کنیز مى شوند، اگر چه جنگ هنوز پایان نیافته باشد. کودکان نیز در حکم زنان هستند.

2 ـ مـردان بـالغ اگر اسلام را نپذیرند، کشته مى شوند و امام در شیوه کشتن آنها مخیّر است بین گـردن زدن یـا قـطـع کـردن دسـت و پـا و رهـا کـردن آنـان بـه هـمـان حـال تـا بـمـیرند. ولى اگر مردان بعد از پایان جنگ دستگیر شوند، کشته نمى شوند، در این صورت امام (ع ) بین سه حکم مخیر است .

5

الف ـ بر اسیران منّت بگذارد و آنان را بدون قید و شرط آزاد کند.

ب ـ بابت آزادى آنها فدیه و سربها بگیرد و آنان را آزاد کند.

ج ـ اسیران را برده و بنده بگیرد که از آن به ((رقیّت )) هم تعبیر شده است .

اگـر جـنـگجویان کافر بعد از دستگیر شدن و اسارت مسلمان شوند حکم (تخییر امام در یکى از سه امر مذکور) (33) از آنها ساقط نمى شود.

قرآن کریم مى فرماید:

((فَاِذا لَقیتُمُ الَّذینَ کَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقابِ حَتّى اِذا اَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُّدُوا الْوَثاقَ فَاِمّا مَنّاً بَعْدُ وَ اِمّا فِداءً حَتّى تَضَعَ الْحَرْبُ اَوْزارَها...)) (34)

و هـنـگـامـى که با کافران (جنایت پیشه ) در میدان جنگ روبرو شدید گردنهایشان را بزنید، و ایـن کار را همچنان ادامه دهید تا به اندازه کافى دشمن را در هم بکوبید؛ در این هنگام اسیران را محکم ببندید؛ سپس یا بر آنان منّت گذارید و (آزادشان کنید) یا در برابر آزادى از آنان فدیه [ غرامت ] بگیرید.

حکم اسیر باغى

اگـر اهل بغى داراى تشکیلات و مرکزیتى هستند که در صورت آزادى به آن تشکیلات و پایگاه مـى پـیـونـدنـد، جـایـز اسـت کـه اسـیـران آنان را کشت ، ولى اگر تشکیلات ندارند، اسیران یا تـشـکـیـلات و مـرکـزیـت آنـان از بین رفته و دیگر امکان تجمع ندارند، اسیران آنان کشته نمى شـونـد، هـمـچـنـانـکـه امـیـر مـؤ مـنـان (ع ) در جـنـگ جـمـل فـرمـود: ((کـسـى حـق نـدارد، اسـیـرى را بکشد.)) (35)

همچنین جایز نیست اموالى که به میدان جنگ نیاورده اند، به غنیمت برد. (36)

ولى در صفین به علت باقى ماندن فرمانده آنها اجازه کشتن آنان را داد. (37)

از دیـگـر احـکـام اسیران جنگى آن است که طعام دادن و سیراب کردن آنان واجب است ، هر چند قصد کـشـتـن آنـان را داشـتـه بـاشـنـد. کـشـتـن اسـیـران از طـریـق شـکـنـجـه و یـا گـرسـنـگـى کـراهـت دارد. (38)

امـام صـادق (ع ) پـیـرامـون آیـه شـریـفـه : ((وَ یـُطـْعـِمـُونَ الطَّعـامَ عـَلى حـُبِّهِ مـِسْکیناً و یَتیماً وَاَسیراً)) (39) فرمود:

((اَلاَْسیرُ یُطْعَمُ وَ اِنْ کانَ تُقَدِّمُ لِلْقَتْلِ)) (40)

به اسیر باید طعام داد، هر چند براى کشتن مهیا شده باشد.

درباره اسیران جنگ بدر چنین نوشته اند:

1 ـ بـیـشـتـر اسـیـران بـدر به گفته یعقوبى 68 نفرشان سربها (فدیه ) دادند و آزاد شدند عـبـاس بـن عـبـدالمـطـلب عـمـوى پـیـامـبـر(ص ) کـه جـزء اسـیـران بـود، اظـهـار نـادارى کـرد. رسول خدا(ص ) فرمود: مالى که نزد اُمّالفضل (همسر عباس ) امانت گذاشتى چطور شد (او گفت : گواهى مى دهم که تو پیامبرخدایى ، بخدا قسم جز من و او کسى از این امراطلاعى نداشت سپس سربهاى خود و دو برادر زاده و هم پیمان آن دو را نیز پرداخت کرد و همگى آزاد شدند.

2 ـ گردن دو نفر از اسیران به دستور پیامبر زده شد.

3 ـ مـقـدار سـربـهـا [ فـدیـه ] از هزار درهم تا چهار هزار درهم بود پیامبر(ص ) به کسانى که نـمـى توانستند، حداقل را پرداخت کنند، فرمود: هر کدام از شما که ده نفر از فرزندان انصار را خواندن و نوشتن بیاموزد، آزاد مى گردد. (41)